Σκοπός & μαθησιακοί στόχοι
Αυτή η ενότητα αποσκοπεί στην εισαγωγή της μεθόδου του Δημοκρατικού Διαλόγου για τη βελτίωση των επικοινωνιακών δεξιοτήτων κατά την αντιμετώπιση αμφιλεγόμενων θεμάτων στην τάξη. Η ενότητα ενθαρρύνει τον εποικοδομητικό διάλογο που βασίζεται στην αμοιβαία κατανόηση, προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι αρνητικές αντιλήψεις και η πόλωση και να μετατραπούν οι αμφιλεγόμενες συζητήσεις σε μια εποικοδομητική μαθησιακή εμπειρία για την προώθηση της συμμετοχής των πολιτών.
Μέσω αυτής της ενότητας, οι εκπαιδευόμενοι/ες (δάσκαλοι/ες, εκπαιδευτικοί, διευθυντικά στελέχη, προσωπικό και συναφείς ενδιαφερόμενοι/ες) αναμένεται να:
Αποκτήσουν εικόνα για τα αμφιλεγόμενα πολιτικά θέματα και τη δημοκρατική συμμετοχή των νέων
Βελτιώσουν τις δεξιότητές τους στον επαγγελματικό διάλογο με βάση τρία μοντέλα επικοινωνίας
Μάθουν τις αρχές της μεθόδου του Δημοκρατικού Διαλόγου
Αναπτύξουν μία στάση πολιτισμικής ευαισθητοποίησης
Μαθησιακά αποτελέσματα
Ως αποτέλεσμα της συμμετοχής τους σε αυτήν την ενότητα, οι εκπαιδευόμενοι/ες (δάσκαλοι/ες, εκπαιδευτικοί, διευθυντικά στελέχη, προσωπικό και συναφείς ενδιαφερόμενοι/ες) θα είναι σε θέση να:
- Μάθουν περισσότερα για τους μηχανισμούς που προκαλούν την εμφάνιση πολιτικών αμφιλεγόμενων θεμάτων και τη δημοκρατική συμμετοχή των νέων
- Χρησιμοποιήσουν τη μέθοδο του Δημοκρατικού Διαλόγου (ΔΔ) όταν ασχολούνται με ένα αμφιλεγόμενο θέμα
- Ενσωματώσουν τεχνικές διαλόγου στην πρακτική άσκηση για την εποικοδομητική αντιμετώπιση αμφιλεγόμενων θεμάτων
- Ενθαρρύνουν έναν ωφέλιμο διάλογο και να μετατρέψουν τις ευαίσθητες συζητήσεις σε μια εποικοδομητική μαθησιακή εμπειρία
- Ενεργούν με μια στάση πολιτισμικής ευαισθητοποίησης
«Μέσα στο “εμείς” που αποτελεί την πολιτική κοινότητα, ο αντίπαλος δεν θεωρείται εχθρός που πρέπει να καταστραφεί, αλλά αντίπαλος του οποίου η ύπαρξη είναι νόμιμη. Θα “πολεμήσουμε” τις ιδέες του με σθένος, αλλά το δικαίωμά του να τις υπερασπιστεί δεν θα αμφισβητηθεί ποτέ. Η κατηγορία του εχθρού δεν εξαφανίζεται, ωστόσο, διότι παραμένει επίκαιρη όσον αφορά εκείνους που, αμφισβητώντας τις ίδιες τις αρχές της πλουραλιστικής δημοκρατίας, δεν μπορούν να αποτελέσουν μέρος του αγωνιστικού χώρου. Με τη διάκριση μεταξύ ανταγωνισμού (σχέση φίλου/εχθρού) και αγώνα (σχέση μεταξύ αντιπάλων) στη θέση της, είμαστε σε θέση να κατανοήσουμε καλύτερα γιατί η αγωνιστική αντιπαράθεση, αντί να αποτελεί κίνδυνο για τη δημοκρατία, είναι στην πραγματικότητα η ίδια η συνθήκη της ύπαρξής της».
Chantal Mouffe
http://pavilionmagazine.org/chantal-mouffe-agonistic-democracy-and-radical-politics/
- Πριν από την έναρξη του διαλόγου, εξασφαλίστε ένα ήρεμο και ασφαλές περιβάλλον
- Προσπαθήστε να διατηρήσετε την ψυχραιμία σας, ακόμα κι όταν ακούτε «εξωφρενικές» δηλώσεις.
- Εάν είναι απαραίτητο, συνοδεύστε το παιδί σε ένα ήσυχο σημείο όπου μπορεί να ηρεμήσει.
- Αναλάβετε σαφείς δεσμεύσεις με τους μαθητές/τριες. Τονίστε ότι θα μιλήσουμε για τις σκέψεις μας σχετικά με αυτό που συνέβη χωρίς να κρίνουμε. Κάθε άποψη μετράει και αξίζει να την σκεφτούμε.
- Βεβαιωθείτε ότι η γλώσσα και η στάση του σώματός σας δείχνουν διαφάνεια και γνήσιο ενδιαφέρον.
- Παραχωρήστε αρκετό χρόνο και ευκαιρίες για να εκφραστούν όλες οι απόψεις.
- Δείξτε σεβασμό ακούγοντας ενεργά.
- Δώστε σε όλους/ες, ακόμη και στους πιο ήσυχους/ες, την ευκαιρία να μιλήσουν.
- Ψάξτε βαθύτερα: εντοπίστε τα υποκείμενα επιχειρήματα στα οποία ο μαθητής/τρια βασίζει τη συλλογιστική του/της. Ποιοι είναι οι πραγματικοί λόγοι;
- Ζητήστε διευκρινίσεις εάν δεν καταλαβαίνετε κάτι.
- Επανεξετάστε με κριτική ματιά τη συζήτηση που γίνεται: κατανοήστε την υποκείμενη συλλογιστική: «Τι εννοείτε με αυτό;», «Είναι πάντα έτσι;», «μπορείτε να δώσετε ένα παράδειγμα παρακαλώ;» κ.λπ.
- Παραφράζετε/ελέγχετε τακτικά την ερμηνεία σας με ερωτήσεις: «Αν σας κατάλαβα σωστά, εννοείτε τα εξής …;»
- Δώστε ιδιαίτερη προσοχή στην αξιοπιστία της πηγής των πληροφοριών και των πλαισίων αναφοράς: «Σε τι βασίζεται η άποψή σας;», «Πού βρήκατε αυτές τις πληροφορίες;» κ.λπ.
- Δείξτε ενσυναίσθηση: «Μπορείτε να φανταστείτε ότι …;», «Μπορεί αυτό να συγκριθεί με …;» κ.λπ.
- Συνοψίστε τι αφορούσε ο διάλογος. Ποιες ήταν οι σημαντικότερες ιδέες; Ρωτήστε τους μαθητές/τριες τι συγκράτησαν.
- Ρωτήστε τους μαθητές/τριες για τις προσδοκίες τους σχετικά με το πώς θα ήθελαν να προχωρήσουν. Αυτό τους δίνει κοινή ευθύνη, η οποία μπορεί να τους παρακινήσει να αναζητήσουν ενεργά μια λύση.
- Ποια ερωτήματα παραμένουν αναπάντητα; Οδηγεί ο διάλογος αυτός σε νέα ερωτήματα; Χρειάζονται μια επόμενη συνεδρία; Αν ναι, προσπαθήστε να προγραμματίσετε μια συνεδρία μαζί.
- Διεύρυνση της συζήτησης: Μαζί με τους μαθητές/τριες, εξετάστε σε μεγαλύτερο βάθος το υπάρχον υλικό για το συγκεκριμένο θέμα, ώστε να αποφύγετε γενικεύσεις και παρεξηγήσεις. Για παράδειγμα, αν οι νέοι συνδέουν την τρομοκρατία αποκλειστικά με το ισλάμ, μπορεί να είναι καλή ιδέα να αφιερώσετε μια συνεδρία στο θέμα της τρομοκρατίας σε όλη την ιστορία.
- Πάρτε τα συναισθήματα στα σοβαρά και δώστε την ευκαιρία να εκφράσετε τα συναισθήματά σας στο πλαίσιο ενός διαλόγου. Τα συναισθήματα μπορεί να γίνουν πολύ έντονα (τόσο για τους νέους όσο και για τον συντονιστή/τρια) και αυτό μπορεί μερικές φορές να εμποδίσει τη δυνατότητα ενός διαλόγου. Η κατανόηση του τρόπου με τον οποίο τα συναισθήματα -τόσο των μαθητών/τριών όσο και του εκπαιδευτικού- παίζουν ρόλο στην αντιμετώπιση αυτών των θεμάτων, αποτελεί ουσιαστικό μέρος της διαδικασίας του διαλόγου.
- Εκτός από τις τεχνικές επικοινωνίας, είναι επίσης σημαντικό να δοθεί προσοχή στη χρήση στρατηγικών αντιμετώπισης. Αντί για μια στρατηγική αποφυγής αντιμετώπισης, η οποία αρνείται ή αποφεύγει ένα ευαίσθητο θέμα, συνιστάται η χρήση μιας προνοητικής στρατηγικής για την έναρξη ενός εποικοδομητικού διαλόγου.
Celeste, L., Baysu, G., Phalet, K., Meeussen, L., & Kende, J. (2019). Can school diversity policies reduce belonging and achievement gaps between minority and majority youth? Multiculturalism, colorblindness, and assimilationism assessed. Personality and Social Psychology Bulletin, 45(11), 1603-1618.
GO!Onderwijs van de Vlaamse Gemeenschap (2023, August 18). Actief burgerschap. https://g-o.be/actief-burgerschap
Kavadias, D., Spruyt, B., Engels, N., & Van Cappel, G. (Eds.) (2022). Zinnekes zijn Debest: Diversiteit aan het werk bij Brusselse jongeren van vandaag. ASP / VUBPRESS.
Nieuwelink, H. (2020). Jongeren, media en democratie: Wat adolescenten vinden en onderwijs kan bijdragen. In J. de Ridder, R. Vliegenthart, & J. Zuure (Eds.), Doen, durven of de waarheid?: Democratie in digitale tijden (pp. 136-150). Amsterdam University Press.
Rosenberg, Marshall B. (2003). Nonviolent Communication: A Language of Life (2nd ed.). Puddledancer Press.
Van Raemdonck, V., Verhaeghe, K., Göregen, S., & Cornelissen, E. (2020). Dialogue on Controversial Themes at School: Awareness about Internalized Opinions and Prejudices. In INTED2020 Proceedings (pp. 8918-8923). IATED.
Yentür, A., & Cornelissen, E. (2027) Embracing controversy, Democratic Dialogue in the classroom. Democratische Dialoog 37p., 2017. Retrieved from http://democratischedialoog.be/wp-content/uploads/2018/02/Kijkwijzer_NL.pdf